İşlemci Nedir, Ne İşe Yarar?

Bu yazımızda iç donanım bileşenlerinden işlemci nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır, işlemcinin görevleri nelerdir, işlemci sıcaklığına nasıl bakılır gibi işlemciler hakkında bir çok sorunun cevabını bulabilirsiniz.

İşlemci nedir?

İşlemci (CPU) (Central Process Unit) (Merkezi İşlem Birimi ), bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren elektronik aygıttır.

İşlemcilerin yapısı ve görevleri

İşlemci, yarı iletken tasarlanan içeriğinde komut setleri ve birimlere ayrılan elektronik bir cihazdır. Elektronik aygıt üzerinden bir anda birçok işlem gerçekleştirilebilir. Komut sistemi olarak çalışan işlemci sayesinde bilgisayar işlevi ortaya çıkmaktadır.

İşlemci beyni kullanılan uygulamaya göre aktarım yapabilen ve ona göre komut sekmesi kullanabilen bir sistemdir. İşlemci komut sekmeleri iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar CISC ve RISC komut sekmeleridir.

CPU yani İşlemcinin ana görevi, yazılım ve donanım arasında bağlantıyı kontrol ederek tüm donanımı yönetmektir. İşlemci her bir komutu yerine getirirken kendi bünyesinde barındırdığı ALU (Aritmetic Logic Unit) biriminden yararlanır. ALU işlemcinin mantıksal ve matematiksel görevlerini yapan kısmıdır.

İşlemci nasıl çalışır?

İşlemciler, makine dili olarak adlandırılan, 0 ve 1’lerden oluşan düşük seviyeli kodlama sistemi ile çalışıyor. İşlemci, komutları gerçekleştirebilmek, işlem yapabilmek için 2’lik sistemleri (10010011) kullanıyor. İşlemciye gelen sinyaller, milyonlarca transistörlerden geçiyor ve işlemci, sinyalleri temel matematiksel işlemlere dönüştürerek istediğimiz çıktıyı sunuyor.

İşlemci çeşitleri

Kasanın üzerine monte edilen dikdörtgen bir kart şeklindeki işlemciler slot tipi, anakarta takılan kare biçimindeki işlemciler ise soket tipi işlemci olarak adlandırılıyor. Slot tipi işlemciler artık üretilmiyor. Anakarta mandal ile tutturulan soket tipi işlemciler, alt yüzeylerinde birçok pin bulundurduğundan işlemci seçiminde anakarta uygunluk gözetilmesi gerekiyor.

İşlemci çekirdek sayısı nasıl öğrenilir ?

İşlemcilerde bulunan çekirdek sayısı, işlemci hızına doğrudan etkide bulunur. Çünkü işlemcide bulunan her çekirdek, işlemcilerin GHz üzerinden belirtilen hızında işlem yapma gücüne sahiptir.

Windows 10’da işlemcinin kaç çekirdekli olduğunu öğrenmek için;

1. Ctrl + Alt + Delete kısayolunu kullanarak veya görev çubuğuna sağ tıklayıp Görev yöneticisi seçeneğine tıklayarak Windows Görev Yöneticisi uygulamasına gidiyoruz.
2. Burada Performans sekmesine geçiyoruz ve soldaki menüden CPU seçeneğine tıklıyoruz.
3. Sağ altta yer alan bilgilere göz attığınızda “Çekirdekler” bölümünü görebilirsiniz.
4. Çekirdekler bölümünün karşısında işlemcinizin kaç çekirdeğe sahip olduğunu görebilirsiniz.

İşlemci hızı nedir?

İşlemci hızı, bir bilgisayar işlemcisinin 1 saniyede yaptığı işlem sayısıyla ifade edilir.  İşlemci hızı Hertz(Hz) ile ifade edilmektedir. Bir işlemcinin yaptığı her bir hesaplama işlemi 1 Hertz olarak kabul edilir.

İşlemci Ön Bellek(Cache) nedir?

İşlemci yapısında cache bellek yani ön bellek bulunur. Cache bellek, işlemci fiyatlarını belirleyen önemli bir değerdir. Bu bellek değerinin büyüklüğü işlemcinin fiyatını ve hızını arttırmaktadır.

Sistem belleğinden gelen veriler, işlemcinin hızına yetişemeyecek kadar yavaştır. Bu sorunu çözmek için işlemci içinde sistem belleğinden çok daha yüksek hıza sahip hafızalar bulunur, buna ön bellek ya da cache bellek denir. Cache bellek çalışmakta olan programa ait komutların, bilgilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hafıza alanlarıdır.

İşlemci Anakart uyumu nasıl anlaşılır?

İşlemci alırken dikkat edilmesi gerekenler arasında yer alan diğer bir faktör de işlemci anakart uyumu faktörüdür. Anakartlar temel olarak AMD uyumlu ve Intel uyumlu olmak üzere iki gruba ayrılır. Bu durum, anakartın üretimine dayalı ve kalıcı bir durum olduğu için değiştirilemez. Haliyle belirli bir işlemci markası kullanmak istiyorsanız anakartınızın o markayla uyumlu olmasına en baştan dikkat etmelisiniz. Ardından ilgili işlemcinin FSB hızı nedir, anakartla uyumlu mu, gibi detayları göz önünde bulundurmak gerekir.

Buradaki yazımızda AMD Ryzen işlemcileri arasında en doğru seçimi yapabilmeniz için AMD Ryzen İşlemci Sıralamasını bulabilirsiniz.

Telefonda işlemci nedir?

İşlemci frekansının yüksek olması yapmak istediğin işlemlerin hızlı olmasını sağlar.

İşlemcilerin kapasiteleri düştükçe telefonların performans ve fiyatları da düşüyor. Böylelikle alacağınız telefonun işlemcisi ne kadar iyiyse aslında telefonun performansı da bir o kadar artıyor.

En iyi 10 Telefon İşlemcisi

1. Apple A13 Bionic
2. Snapdragon 865
3. Apple A12 Bionic
4. Kirin 990
5. Samsung Exynos 990
6. Snapdragon 855 Plus
7. MediaTek Dimesity 1000
8. Snapdragon 855
9. Samsung Exynos 9825
10. Samsung Exynos 9820

İşlemci sıcaklık değerleri nasıl olmalıdır? İşlemci ısısı nasıl kontrol edilir?

Bilgisayarın aşırı ısınmasının sebepleri arasında soğutma sisteminin kirli olması, fanların sağlıklı çalışmaması dolayısıyla yeterli havalandırma sağlayamaması gibi bazı nedenler  olabilir. Bunu anlayabilmek için CPU sıcaklığının sürekli kontrol edilmesi gerekir.

İşlemci sıcaklığı konusunda dikkat etmeniz gereken değerler aşağıdaki gibidir;

• 60°C: Hiçbir sıkıntınız yoktur.
• 60-70°C: Evet, ılık olabilir belki de fanlarda bir miktar toz vardır, kontrol edin.
• 70-80°C: Biraz CPU overclock yaptıysanız oldukça makul bir ısıdır ancak fazladan bir 100 MHz kazanıyor olmak, PC için aslında hız açısından bir şey ifade etmiyor.
• 80-90°C: Isı dolaşımında bir tıkanıklık olduğu kesin görünüyor. Ancak bu sıcaklığı görebiliyor olmanız sisteminizin CPU’yu da koruyamadığı anlamına geliyor. BIOS ayarlarına bir göz atın. Bu dereceyi okuyorsanız, bu artık ciddi önlem gerektiği anlamına geliyor.
• 70°C’dereceden yukarı: Bu derece CPU ömrünüzün birkaç ay içinde sona ereceği anlamına geliyor. Bu kadar yüksek voltaj tüketen bir CPU’nun ömrü de çok kısa olacaktır.

İşlemcinin bir yük altındaki sıcaklığının ölçülebilmesi içinde bir takım programlar kullanılır. İşlemci ısı değerlerine bakmak için aşağıdaki İşlemci sıcaklığı ölçme programlarını kullanabilirsiniz. Bu uygulamalar bilgisayara yüklendikten sonra bilgisayarın sağlık durumu, işlemci sıcaklığı, RAM ile ilgili ve diğer bileşenler ile ilgili birçok detaylı bilginin elde edilmesi sağlanır.

Ücretsiz İşlemci sıcaklığı ölçme programlarını buradaki yazımızda bulabilirsiniz.

İşlemci nedir yazımızda son olarak İşlemci hakkında çok sorulan soruları cevaplayalım.

İşlemciler hakkında sık sorulan sorular